I-GİRİŞ
Bilindiği üzere 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun[1] mükerrer 257. Maddesi Yetki başlığı altında düzenlenmiş olup madde hükmüyle Maliye Bakanlığının mükellef ve meslek grupları itibarıyla muhasebe usul ve esaslarını tespit etmeye, bu Kanuna göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye, bunlarda değişiklik yapmaya; bedeli karşılığında basıp dağıtmaya veya üçüncü kişilere bastırıp dağıtmaya veya dağıttırmaya, bunların kayıtlarını tutturmaya bu defter ve belgelere tasdik, muhafaza ve ibraz zorunluluğu getirmeye veya kaldırmaya, bu Kanuna göre tutulacak defter ve düzenlenecek belgelerin tutulması ve düzenlenmesi zorunluluğunu kaldırmaya yetkili olduğu hükme bağlanmıştır. Söz konusu maddede, Maliye Bakanlığının, tutulması ve düzenlenmesi zorunlu defter, kayıt ve belgelerin mikro film, mikro fiş veya elektronik bilgi ve kayıt araçlarıyla yapılması veya bu kayıt ortamlarında saklanması hususunda izin vermeye veya zorunluluk getirmeye, bu şekilde tutulacak defter ve kayıtların kopyalarının Maliye Bakanlığında veya muhafaza etmekle görevlendireceği kurumlarda saklanması zorunluluğu getirmeye, bu konuda uygulama usul ve esaslarını belirlemeye yetkili olduğu hükme bağlanmıştır.
Ayrıca uygulamaya yön vermek için mali idare tarafından değişik tarihlerde tebliğler ve sirküler çıkarılmış olur bu tebliğlerle uygulamanın kapsamı belirlenmiştir. Bu kapsamda söz konusu tebliğlerden ve sirkülerden yola çıkılarak 2019 yılında e defter ve e fatura ile e arşiv kapsamında olan mükelleflere değinilecektir.
II-ELEKTRONİK UYGULAMALAR
Gelişen teknoloji, e ticaret, küresel ekonomik gelişmeler ticaretin ve verginin boyutlarını değiştirmekte ve mükellefler bu gelişmelere hem ticari faaliyet olarak hem de muhasebe ve finans altyapısı olarak ayak uydurmak zorundadırlar. Bankacılık sektörünün ön ayak olduğu internetin yaygın kullanımına kamu yönetimi de kayıtsız kalmadığını ve kamu idarelerinin de bu değişime ayak uydurduğunu görmekteyiz. Ülkemizde başta Maliye Bakanlığı olmak üzere Çalışma Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının da internet üzerinden işlemlerinin arttığı bir gerçektir. Maliye Bakanlığının (Gelir İdaresi Başkanlığı) İnternet vergi dairesi ve e-beyanname ile başlatmış olduğu uygulamalar e-fatura e-defter, e-yoklama, e-arşiv ve e-tebligat uygulamalarıyla devam etmektedir.
II.1-e FATURA e DEFTER UYGULAMASI
1 Sıra Nolu Elektronik Defter Genel Tebliğine[2] göre,
Elektronik Kayıt; Elektronik ortamda tutulan ve elektronik defter ve belgeleri oluşturan, elektronik yöntemlerle erişimi ve işlenmesi mümkün olan en küçük bilgi ögesini,
Elektronik Defter ise şekil hükümlerinden bağımsız olarak Vergi Usul Kanununa ve/veya Türk Ticaret Kanununa göre tutulması zorunlu olan defterlerde yer alması gereken bilgileri kapsayan elektronik kayıtlar bütününü ifade etmektedir.
Elektronik Defter uygulamasına dahil olanlar veya bu kapsamda kendilerine izin verilenler, aylık dönemler itibarıyla elektronik defterlerini oluşturmaya ve saklamaya başlayacaklardır. Defterlerini elektronik defter biçiminde tutmaya başlayanlar, söz konusu defterlerini kâğıt ortamında tutamazlar.
Kapsama dahil olan mükellefler aylık dönemler itibarıyla oluşturdukları elektronik defterler için, aşağıda yer alan adımları izleyerek berat almak ve bunları istenildiğinde ibraz etmek üzere muhafaza etmek zorundadırlar.
a) Gerçek kişiler elektronik defterlerini, ilgili olduğu ayı takip eden ayın son gününe kadar (Aralık ayına ilişkin defterler gelir vergisi beyannamesinin verilme süresinin sonuna kadar) kendilerine ait güvenli elektronik imza ile imzalar.
b) Tüzel kişiler elektronik defterlerini, ilgili olduğu ayı takip eden ayın son gününe kadar (Hesap döneminin son ayına ait defterler kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresi sonuna kadar) kendilerine ait mali mühür ile onaylar.
e-fatura, ile ilgili olarak 397 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu[3] tebliğinde açıklamalar yapılmış olup, e-fatura; veri format ve standardı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen, Vergi Usul Kanunu gereği bir faturada yer alması gereken bilgilerin içerisinde yer aldığı, satıcı ve alıcı arasındaki iletiminin merkezi bir platform (GİB) üzerinden gerçekleştirildiği elektronik bir belgedir. E-fatura, kâğıt fatura ile aynı hukuki niteliklere sahiptir. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yönetilen e-fatura uygulamasında amaç tek format ve standarda göre satıcı ve alıcı arasında güvenli, zaman ve maliyet tasarrufu sağlayan bir sistem oluşturmaktır. İlk uygulamasında bu uygulamadan sadece tüzel kişiler faydalanabilirken 416 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu tebliği[4] ile gerçek kişilere de e-fatura uygulamasına dahil olma hakkı tanınmıştır. 421 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Tebliği[5] ile de aşağıdaki mükelleflerin elektronik fatura ve elektronik deftere geçmelerinin zorunlu olduğu açıklanmıştır.
Bunlar;
a) 4/12/2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamında madeni yağ lisansına sahip olanlar ile bunlardan 2011 takvim yılında mal alan mükelleflerden 31/12/2011 tarihi itibariyle asgari 25 Milyon TL brüt satış hasılatına sahip olanlar.
b) 6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malları imal, inşa veya ithal edenler ile bunlardan 2011 takvim yılında mal alan mükelleflerden 31/12/2011 tarihi itibariyle asgari 10 Milyon TL brüt satış hasılatına sahip olanlar.
454 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Tebliği[6] ile de uygulamanın kapsamı daha da genişletilerek ilave olarak aşağıdaki mükellefler de kapsama dahil edilmiştir.
a) 2014 veya müteakip hesap dönemleri brüt satış hasılatı 10 Milyon TL ve üzeri olan mükellefler.
b) 6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli I sayılı listedeki malların imali, ithali, teslimi vb. faaliyetleri nedeniyle Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’ndan lisans alan mükellefler. Bayilik lisansı olanlar, münhasıran bu lisansa sahip olmaları nedeniyle bu bent kapsamında değerlendirilmeyecektir.
c) Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli III sayılı listedeki malları imal, inşa ve ithal eden mükellefler.
(a) bendindeki şartı, 2014 hesap döneminde sağlayan mükellefler 1/1/2016 tarihinden itibaren, 2015 veya müteakip hesap dönemlerinde sağlayan mükellefler ise ilgili hesap dönemine ilişkin gelir/kurumlar vergisi beyannamesinin verileceği tarihi takip eden hesap döneminin başından itibaren, (b) ve (c) bentlerinde sayılanlardan bu Tebliğin yayım tarihinden önce lisans alan veya mükellefiyet tesis ettirenler 1/1/2016 tarihinden itibaren, Tebliğin yayım tarihinden sonra lisans alan veya mükellefiyet tesis ettirenler ise, lisans aldıkları ya da mükellefiyet tesis ettirdikleri tarihi izleyen hesap döneminin başından itibaren elektronik fatura ve elektronik defter uygulamasına geçmek zorundadır. Bununla birlikte, lisans ya da mükellefiyet tesis tarihi ile izleyen hesap dönemi arasındaki sürenin üç aydan kısa olması halinde isteyen mükellefler bir sonraki hesap döneminin başından itibaren elektronik defter tutabilecekler ve e-Fatura uygulamasına geçebileceklerdir.
Ayrıca, e-Fatura uygulamasına kayıtlı olan mükelleflerden, Katma Değer Vergisi Kanununun 11 inci maddesi kapsamındaki mal ihracı ve yolcu beraberi eşya ihracı (Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satışlar) kapsamında fatura düzenleyecek olanlar, bahsi geçen faturalarını da 1/1/2016 tarihinden itibaren e-fatura olarak düzenleyeceklerdir.
II.2-2019 YILI e Fatura e Defter Uygulamasına Tabi Olacaklar:
454 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Tebliği kapsamında yapılan açıklamalar doğrultusunda
a-2017 yılı Brüt Satışları 10 Milyon TL ve üzeri olanlar
b-2018 Yılında ÖTV 1 sayılı Liste kapsamındaki malların imali, ithali, teslimi vb. faaliyetleri nedeniyle EPDK dan lisans alanlar
c-2018 yılında ÖTV III sayılı Liste kapsamındaki malları imal inşa ve ithalatı dolayısıyla mükellefiyet tesis ettirenler,
d-e-Fatura uygulamasına kayıtlı olan ihracatçıların Gümrük beyannameli mal ihracı ve yolcu beraberi eşya ihracı faturaları e-Fatura olarak düzenlenmeli,
II.2-e YOKLAMA UYGULAMASI
213 Sayılı Vergi Usul Kanunun 132/A maddesinin vermiş olduğu yetkiye istinaden 453 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Tebliği[7] ile getirilen bir uygulamadır. Söz konusu uygulamayla, Elektronik Yoklama Sistemi ile yoklama talebinin oluşturulması, oluşturulan talebin yoklamaya yetkililere iletilmesi, yoklama fişinin oluşturulması, kayıt altına alınması ve onaylanması ile yoklama fişinin ilgilisine iletilmesi işlemleri elektronik ortamda gerçekleştirilecektir. Böylelikle Yoklama fişlerinin elektronik ortamda oluşturularak kayıt altına alınması, bunların elektronik imza araçları ile onaylanması ya da formun ıslak olarak imzalanması, bu şekilde hazırlanacak olan bilgi ve belgelerin internet de dahil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında ilgili kişilere gönderilmesi esas olmakla birlikte, yoklama faaliyetinin herhangi bir nedenle elektronik ortamda yürütülememesi halinde söz konusu işlemler genel hükümler doğrultusunda yerine getirilecektir.
Burada amaçlanan, yoklama faaliyetlerinin etkinliğinin ve verimliliğinin artırılması için gelişen bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanılması ve bu faaliyetlerin dinamik ve organize bir yapıda yürütülmesidir. Uygulamaya Eylül 2015 tarihi itibariyle başlamıştır.
II.3-e ARŞİV UYGULAMASI
e-Arşiv uygulaması, 30.12.2013 tarih ve 433 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yürürlüğe girmiş, 30.12.2014 tarih 29221 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 443 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ve 464 Sıra Nolu Genel Tebliğde bir takım değişiklikler yapılmıştır.
e- Arşiv; Vergi Usul Kanunu uyarınca kağıt ortamında düzenlenmek, muhafaza ve ibraz edilmek zorunluluğu bulunan faturanın elektronik ortamda düzenlenmesi ve ikinci nüshasının elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine imkan tanıyan uygulamadır. e-Arşiv uygulaması bir arşiv hizmeti olmayıp e-fatura uygulaması dışında kalan mükelleflere düzenlenen faturaların;
– Elektronik ortamda düzenlenmesi,
– İletilmesi,-İkinci nüshalarının elektronik ortamda muhafazası,
– İstenildiğinde ibraz edilmesi
uygulamasıdır.
Uygulamadan yararlanmak için mükelleflerin e-Fatura Uygulamasına kayıtlı olmaları gerekmektedir. Mükellefler e-Arşiv Uygulamasını, kendi bilgi işlem sistemi veya Başkanlıktan izin almış özel entegratör bilgi işlem sistemi üzerinden olmak üzere iki yöntemle kullanabilirler.
Bu kapsamda 464 Seri Nolu VUK Tebliği[8] doğrultusunda 2017 yılında internet üzerinden mal ve hizmet satışı yapan ve brüt satış hasılatları 5 Milyon TL ve üzerinde olan mükellefler de 2019 yılında e-Arşiv Uygulamasına geçme zorunluluğu getirilmiş olup bu mükellefler internetten yaptıkları satışlara ait e-arşiv faturalarını elektronik ortamda iletmek ve söz konusu faturalarda gösterilmesi istenen bilgilere yer vermek zorundadır.
II.4-e TEBLİGAT UYGULAMASI
213 Sayılı Vergi Usul Kanunun 107/A maddesinin vermiş olduğu yetkiye istinaden 456 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Tebliği[9] ile getirilmiş olan bir uygulamadır. (467 nolu Tebliğ ile tarih değiştirilmiş ve 01.04.2016 tarihinde uygulamaya başlanılmıştır.)
Söz konusu düzenleme ile;elektronik adres kullanma zorunluluğu getirilen ve kendisine elektronik ortamda tebliğ yapılabilecek olanlar aşağıda belirtilmiştir
A) – Kurumlar vergisi mükellefleri
B)-Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlar (Kazançları basit usulde tespit edilenlerle , gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler hariç)
C)- İsteğe bağlı olarak kendilerine elektronik tebligat yapılmasını talep edenler.
Dolayısıyla sürekli mükellefiyet tesis ettirmiş olan gerçek ve tüzel kişi mükellefler ile sürekli mükellefiyeti olmayıp ta elektronik tebligat yapılmasını isteyenlerin tebliğleri elektronik ortamda yapılacaktır.
Söz konusu uygulamaya 01.01.2016 tarihinden itibaren başlanılmış olup, (467 nolu Tebliğ ile tarih değiştirilmiş ve 01.04.2016 tarihinde uygulamaya başlanılmıştır.) mükelleflerin gerçek ve tüzel kişiler için ayrı ayrı olmak üzere “Elektronik Tebligat Talep Bildirimi” ne gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı bulundukları vergi dairesine vermeleri gerekmektedir. Bu mükellefler, söz konusu bildirimi kanuni temsilcileri veya elektronik tebligat sistemi ile ilgili işlemleri yapmaya yönelik özel yetki içeren noterde verilmiş vekâletnameyle yetkili kılınan kişiler aracılığıyla bizzat teslim edeceklerdir.
1.1.2016 dan sonra mükellefiyet tesis ettiren gelir vergisi mükellefleri mükellefiyet tesisi sırasında, kurumlar vergisi mükellefleri işe başlama tarihini takip eden 15 gün içerisinde Elektronik Tebligat Talep Bildiriminde bulunmak zorundadır.
Kaynaklar:
– 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
– www.gib.gov.tr
– www.resmigazete.gov.tr
– www.edefter.gov.tr
– www.efatura.gov.tr
[1] 10.01.1961 tarih ve 10703 sayılı RG yayımlanmıştır.
[2] 13.12.2011 tarih ve 28141 sayılı RG yayımlanmıştır.
[3] 05.03.2010 tarih ve 27512 sayılı RG yayımlanmıştır.
[4] 28.06.2012 tarih ve 28337 sayılı RG yayımlanmıştır.
[5] 14.12.2012 tarih ve 28497 sayılı RG yayımlanmıştır.
[6] 20.06.2015 tarih ve 29392 sayılı RG yayımlanmıştır.
[7] 20.06.2015 tarih ve 29392 nolu RG yayımlanmıştır.
[8] 24.12.2015 tarih ve 29572 sayılı RG yayımlanmıştır.
[9] 27.08.2015 tarih ve 29458 sayılı RG yayımlanmıştır.
Mahmut Bülent YILDIRIM
Yeminli Mali Müşavir
İKÜ Öğretim Görevlisi
