1. GİRİŞ:
Türk vergi sistemimizde vergiden kaçınma, vergi kaçırma ve vergi kaçakçılığı tabirleri kullanılır. Vergiden kaçınma yasal bir işlem iken vergi kaçırma ve vergi kaçakçılığı suçlarında yasal olmayan yollarla vergi matrahının aşındırılması yoluyla daha az vergi ödenmesi amaçlanmaktadır. Ancak belirtmek gerekir ki, her vergi kaçakçılığı suçu vergi kaçırmayı da kapsarken, her vergi kaçırma eylemi ise vergi kaçakçılığı suçu olarak değerlendirilemez.
Vergi Kaçakçılığı, kamu güveni ve düzenini yanıltıp vergi giderlerini azaltmak veya kamu düzeni gereği sağlanan bir kısım vergi teşviklerini sağlamak için 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre bulundurulması gereken belgeleri gerçekte hiç olmayan ticari işlem ve muamele varmış gibi gösterilerek gerçekleşir. Görüldüğü üzere burada amaçlanan bir kısım vergi avantajlarıdır.
Vergi kaçırma suçu vergi kaçakçılığına nazaran daha hafif bir eylem olarak görüldüğünden hapis cezası yerine vergi ziyaı cezası kesilmesi ile yetinilirken, vergi kaçakçılığı suçu ise adli bir eylemi kapsadığı için hem vergi ziyaı cezası kesilmesini hem de hapis cezasını gerektirir.
7394 Sayılı Kanunun genel gerekçesinde; “Vatandaşlarımızın bazı konulara ilişkin olarak yaşayabileceği hak mağduriyetlerinin önüne geçilmesi, ödeme kolaylığı sağlanması ve kamu kurum ve kuruluşlarımızın muhtelif konulara ilişkin olarak ihtiyaç duyduğu kanuni düzenlemelerin hayata geçirilmesi hedeflenmektedir.” denilmektedir.
Kanun gerekçesinde yer alan ihtiyaçlara binaen 7394 sayılı Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi Ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun[1] ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesinde değişiklikler yapılmıştır.
Buna göre,
- Birden fazla takvim yılı veya vergilendirme dönemi içinde aynı suçun işlenmesi halinde zincirleme suç kapsamında tek cezanın verilmesi,
- Etkin pişmanlık müessesesi,
- Vergi kaçakçılığı suçlarında verilen hapis cezaları artırılarak önemli ve radikal düzenlemeler içermektedir.
2. VERGİ KAÇAKÇILIĞI KAPSAMINDA YAPILAN DÜZENLEMELER
II.1. Hapis cezalarının üst sınırları artırılmıştır
7394 sayılı Kanun ile 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu 359 uncu maddesi (a), (b), (c) ve (ç) fıkralarında yazılı hapis cezaları artırılmıştır. Bu bağlamda, 359 uncu maddesinin (a) fıkrasında yer alan “üç” ibaresi “beş” şeklinde, (b), (c) ve (ç) fıkralarında yer alan “beş” ibareleri “sekiz” şeklinde değiştirilmiştir.
Yapılan bu yeni düzenleme ile;
- 359/a bendinde yazılı filler için 18 aydan 5 yıla,
- 359/b bendinde yazılı fiiller için 3 yıldan 8 yıla,
- 359/c bendinde yazılı fiiller için 2 yıldan 8 yıla
- 359/ç bendinde yazılı fiiller için 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası öngörülmektedir.
| VERGİ KAÇAKÇILIK CEZALARI | VERGİ KAÇAKÇILIK SUÇLARI |
|
18 AYDAN 5 YILA KADAR HAPİS CEZASI (359/a-1 ve a-2) |
* Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapanlar,
* Gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açanlar, * Defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedenler, * Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler, * Defter, kayıt ve belgeleri gizleyenler, * Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar.
|
|
3 YILDAN 8 YILA KADAR HAPİS CEZASI (359/b) |
* Defter, kayıt ve belgeleri yok edenler, defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar,
* Sahte belge düzenleyenler, * Sahte belge kullananlar. |
|
2 YILDAN 8 YILA KADAR HAPİS CEZASI (359/c) |
Bu Kanun hükümlerine göre ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı ile anlaşması bulunan kişilerin basabileceği belgeleri, Bakanlık ile anlaşması olmadığı halde basanlar veya bilerek kullananlar. |
| 3 YILDAN 8 YILA KADAR HAPİS CEZASI (359/ç) | Ödeme kaydedici cihaz veya bağlantılı diğer donanım ve sistemlerine yapılan müdahale ile bilgilerin değiştirilmesi veya silinmesi işlemleri |
II.2. Etkin pişmanlık müessesesi
7394 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesinin son fıkrasından önce gelmek üzere ve aynı kanununa eklenen geçici 34 uncu maddesi ile vergi sistemimize ilk defa vergi suçlarında etkin pişmanlık müessesesi getirilmiştir.[2]
5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun 168. maddesi “ Etkin Pişmanlık” başlığı ile bağımsız bir bölüm halinde düzenlenmiştir. Buna göre “Bir suçun işlenmesinden sonra failin, herhangi bir dış etken bulunmaksızın kendi hür iradesiyle, meydana gelen neticeyi ortadan kaldırmaya yönelik davranışlarına etkin pişmanlık” denilmektedir.[3]
Türk vergi sistemimizde yerini bulan etkin pişmanlığın göstergesi ise vergi ödevlisinin iki eylemine bağlanmıştır.
- Vergi mahkemesinde dava açmaması, açılmışsa feragat edilmesi, kanun yollarına başvurulmaması veya başvurulmuşsa vazgeçilmesi,
- Bu maddede yazılı fiillerle verginin ziyaa uğratıldığının tespit edilmesine bağlı olarak tarh edilen verginin, gecikme faizi ve gecikme zammının tamamı ile kesilen cezaların yarısı ve buna isabet eden gecikme zammının ödenmesidir.
| Soruşturma evresinde nādim olma |
5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun[4] 2 inci maddesine göre SORUŞTURMA, Kanuna göre yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evreyi ifade eder. Vergi ödevlisinin bu evrede aşağıdaki vergi yükümlülüklerinin yerine getirilmesi (ödenmesi) halinde verilecek hapis cezasında 1/2 oranında indirim yapılır.
- Verginin ziyaa uğratıldığının tespit edilmesine bağlı olarak tarh edilen verginin tamamı,
- Gecikme faizi ve gecikme zammının tamamı,
- Kesilen cezaların yarısı ve buna isabet eden gecikme zammının tamamı.
| Kovuşturma evresinde nādim olma |
5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 2 inci maddesine göre, KOVUŞTURMA, iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen evreyi ifade eder. Vergi ödevlisinin bu evrede aşağıdaki vergi yükümlülüklerinin yerine getirilmesi (ödenmesi) halinde verilecek hapis cezasında 1/3 oranında indirim yapılır.
Ancak, tarh edilen vergi ve vergi aslına bağlı olarak kesilen cezanın bulunmadığı durumlarda verilecek ceza kovuşturma aşamasında dahi olsa hapis cezası 1/2 oranında indirilir.
- Verginin ziyaa uğratıldığının tespit edilmesine bağlı olarak tarh edilen verginin tamamı,
- Gecikme faizi ve gecikme zammının tamamı,
- Kesilen cezaların yarısı ve buna isabet eden gecikme zammının tamamı.
| İnfaz evresinde nādim olma |
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun Geçici 34 maddesine göre, haklarında hüküm verilmiş olup da dosyası İNFAZ aşamasında olanlar aşağıda yazılı vergi yükümlülüklerini 15.04.2022 tarihinden itibaren bir yıl içinde Hazineye ödedikleri takdirde 359 uncu maddede bu maddeyi ihdas eden Kanunla soruşturma evresi için yapılan 1/2 oranındaki etkin pişmanlık düzenlemesinden faydalanabilir.
- 359 uncu maddede yazılı fiillerle verginin ziyaa uğratıldığının tespit edilmesine bağlı olarak tarh edilen verginin tamamı,
- Gecikme faizi ve gecikme zammının tamamı,
- Kesilen cezaların yarısı ve buna isabet eden gecikme zammının tamamı.
- Ceza indiriminden faydalanabilmek için vergi mahkemesinde dava açılmaması, açılmışsa feragat edilmesi, kanun yollarına başvurulmaması veya başvurulmuşsa vazgeçilmesi şarttır.
Birinci fıkra hükümleri bu maddeyi ihdas eden Kanunun yayımı tarihinde soruşturma ve kovuşturma evresinde bulunan dosyalar hakkında da uygulanır. Bu takdirde, ödemenin hüküm verilinceye kadar yapılması şarttır.
Bu maddeyi ihdas eden Kanunun yayımı tarihinde 359 uncu madde kapsamına giren suçlardan dolayı temyiz veya istinaf kanun yolu incelemesinde bulunan dosyalardan, 359 uncu maddede bu maddeyi ihdas eden Kanunla yapılan düzenlemeler nedeniyle lehe değerlendirme yapılması gereken dosyalar hakkında bozma kararı verilir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığında bulunan dosyalar gelişlerindeki usule uygun olarak ilk derece mahkemelerine gönderilir.
359 uncu maddede bu maddeyi ihdas eden Kanunla yapılan düzenlemelerde yer alan zincirleme suça ilişkin koşulların belirlenmesi, duruşma açılmak suretiyle yapılır.
II.3. Vergi kaçakçılığı suçları zincirleme suç kapsamına alınmıştır
7394 sayılı Kanun ile 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu 359 uncu maddesi (a), (b), (c) ve (ç) fıkralarında yazılı hapis cezaları artırılmıştır. Bu bağlamda, 359 uncu maddesinin (a) fıkrasında yer alan “üç” ibaresi “beş” şeklinde, (b), (c) ve (ç) fıkralarında yer alan “beş” ibareleri “sekiz” şeklinde değiştirilmiştir.
Yapılan bu yeni düzenleme ile
- 359/a bendinde yazılı filler için 18 aydan 5 yıla,
- 359/b bendinde yazılı fiiller için 3 yıldan 8 yıla,
- 359/c bendinde yazılı fiiller için 2 yıldan 8 yıla
- 359/ç bendinde yazılı fiiller için 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası öngörülmektedir.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesine eklenen madde ile vergi kaçakçılığı suçları zincirleme suç kapsamına alınmıştır. Buna göre, bu kanun kapsamında düzenlenen suçların birden fazla takvim yılı veya vergilendirme dönemi içinde aynı suç işleme kararının icrası kapsamında işlenmesi halinde, Türk Ceza Kanununun 43 üncü maddesi uygulanır.
Türk Ceza Kanununun 43 üncü maddesine göre, Bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilir. Ancak bu ceza, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır. Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır.
Örnek:
Mükellef ERDİN Ltd.Şti hakkında, 2017-2018 yılları ile ilgili sahte fatura kullanma fiilinden dolayı Vergi Müfettişi tarafından vergi suçu raporu düzenlenmiş olup, vergi suçu raporu asliye ceza mahkemesinde kovuşturma aşamasında devam etmektedir.
| Önceki Düzenleme (3 yılda- 5 yıla) | Yeni Düzenleme (3 yıldan- 8 yıla) |
| Mükellef hakkında alt sınırdan her yıl için ayrı ayrı 3 yıllık hapis cezası öngörüldüğü için sahte fatura kullanma fiilinden dolayı 2017-2018 yılları için 6 yıla kadar hapis cezası verilmesi gerekir. Etkin pişmanlık ve zincirleme suç kapsamı dışında olduğundan herhangi bir indirim söz konusu değildir. | Mükellef hakkında iddia edilen sahte fatura kullanma fiili zincirleme suç kapsamına alındığından 3 yıl * 1/4 oranında artırılarak 3 yıl 9 ay yani 45 ay hapis cezası hesaplanacaktır. Kovuşturma aşamasında etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanması halinde hesaplanacak hapis cezası için ayrıca 1/3 oranında indirim yapılacağından 30 ay hapis cezası verilecektir. |
III. HÜLASA
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesi kapsamımdaki suçlar için etkin pişmanlık müessesesinin getirilmesi ile iyi niyetli mükelleflerin vergi yargısındaki davalarını geri çekmeleri ve tarh edilen vergi ve cezaları ödemeleri ile uzlaşma sağlanarak gereksiz açılan ve yargıyı meşgul eden davaların önü kesilmiş olmaktadır.
Diğer bir ifade ile devlet alacağını tahsil etmekte, vergi yükümlüsü de pişmanlık göstererek hapis cezasından kurtulduğundan her iki taraf içinde olumlu bir düzenleme olduğu anlaşılmaktadır.
| AMAÇ ÜZÜM YEMEK, BAĞCIYI DÖVMEK DEĞİL!
|
Muharrem ÖZDEMİR
Manisa (E) Defterdarı
Vergi (E) Müfettişi
Yeminli Mali Müşavir
Konu ile ilgili videolu açıklama için TIKLAYINIZ.
[1] 15.04.2022 tarih ve 31810 Sayılı RG yayımlanmıştır.
[2] 7394 sayılı kanunun 4 üncü maddesiyle eklenen fıkra. Yürürlük: 15.04.2022
[3] Yargıtay Ceza Genel Kurulunun Karar:2019/274. TCK Madde 168 Etkin Pişmanlık (barandogan.av.tr)
[4] Yayımlandığı Resmî Gazete: Tarih: 17/12/2004 Sayı : 25673
