Page 247 - ÜSTADNAME
P. 247
Muharrem ÖZDEMİR - ÜSTADNAME 227
VERGİ DENETMENLİĞİ
2. Vergi Denetmenliğinin Geçmişi
2.1. TAHAKKUK MÜFETTİŞİ
2.1.1. Cumhuriyet Tarihimizin İlk Vergi İnceleme Elemanları
Osmanlı Devleti zamanında ve 1914 yılından beri uygulanmakta olan Temettü Vergisi244
yürürlükten kaldırılmış yerine beyan esasını kabul eden Kazanç Vergisi, 27 Şubat 1926
tarih ve 755 sayılı kanun245 ile uygulamaya sokulmuştur. Bu sebepledir ki Cumhuriyet
döneminin kendine özgü, beyan üzerinden alınan gelirlerin vergilendirilmesini amaçlayan
vergi türü kazanç vergisidir diyebiliriz. Kazanç Vergisi Kanunu ile ilk defa gerçek ve tüzel
kişilerin defter tutma ve beyanname verme zorunluluğu getirilmiş ve bu şekilde gelir
üzerinden alınan kazanç kavranmaya çalışılmıştır.
Kazanç Vergisi Kanunu’nun yürürlükte olmadığı 1925 yılı bütçesi ile kazanç vergisinin
yürürlüğüne girdiği ve gelirleri kavradığı 1926 ve 1927 Yılı bütçeleri karşılaştırılmalı
olarak aşağıda verilmiştir. Görüleceği üzere, 1925 yılında yürürlükte olan temettü vergisi
kaldırılmış ve yerine 1926 yılı gelirleri kapsayan kazanç vergisinin yürürlüğe girmesi ile
birlikte bütçe gelirlerinde gözle görülür artış sağlanmıştır.246
Bütçe Gelirleri - Milyon TL 1925
Vasıtasız Vergiler 39,87
Damga Vergisi, Harçlar, Para Cezaları 5,44
Vasıtalı Vergiler 35,65
İnhisarlar 27,80
Müessesat 1,7
Emlak ve Eşyayı Devlet Hâsılatı 14,96
Müteferrik Gelir 8,06
İstirdat 0,67
İstihlak Rüsumu 16,36
Harp Karşılığı Varidatı Fevkaladesi 2,5
Gelirler Toplamı 153,01
244 Vergilendirmede Beyan esası yerine dış karineler dikkate alınarak Vergi salınma usulü kabul edilirdi. Buna göre, mükellefin yaşadığı şehir nüfusu,
şehirlerin konumunun sahillere ve demiryollarına yakınlığı, çalıştırılan işçi sayısı veya dükkânların kira gideri dikkate alınarak Vergi miktarı belirlenirdi.
245 14.03.1926 tarih ve 321 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
246 Yrd. Doç. Dr. Hasan TÜRKAL. Türkiye’de 1923-1930 Yılları Arası Bütçe Politikası ve Uygulamasının Vergi Politikası ve Uygulaması Açısından
Değerlendirilmesi.
VERGİ DENETMENLİĞİ
2. Vergi Denetmenliğinin Geçmişi
2.1. TAHAKKUK MÜFETTİŞİ
2.1.1. Cumhuriyet Tarihimizin İlk Vergi İnceleme Elemanları
Osmanlı Devleti zamanında ve 1914 yılından beri uygulanmakta olan Temettü Vergisi244
yürürlükten kaldırılmış yerine beyan esasını kabul eden Kazanç Vergisi, 27 Şubat 1926
tarih ve 755 sayılı kanun245 ile uygulamaya sokulmuştur. Bu sebepledir ki Cumhuriyet
döneminin kendine özgü, beyan üzerinden alınan gelirlerin vergilendirilmesini amaçlayan
vergi türü kazanç vergisidir diyebiliriz. Kazanç Vergisi Kanunu ile ilk defa gerçek ve tüzel
kişilerin defter tutma ve beyanname verme zorunluluğu getirilmiş ve bu şekilde gelir
üzerinden alınan kazanç kavranmaya çalışılmıştır.
Kazanç Vergisi Kanunu’nun yürürlükte olmadığı 1925 yılı bütçesi ile kazanç vergisinin
yürürlüğüne girdiği ve gelirleri kavradığı 1926 ve 1927 Yılı bütçeleri karşılaştırılmalı
olarak aşağıda verilmiştir. Görüleceği üzere, 1925 yılında yürürlükte olan temettü vergisi
kaldırılmış ve yerine 1926 yılı gelirleri kapsayan kazanç vergisinin yürürlüğe girmesi ile
birlikte bütçe gelirlerinde gözle görülür artış sağlanmıştır.246
Bütçe Gelirleri - Milyon TL 1925
Vasıtasız Vergiler 39,87
Damga Vergisi, Harçlar, Para Cezaları 5,44
Vasıtalı Vergiler 35,65
İnhisarlar 27,80
Müessesat 1,7
Emlak ve Eşyayı Devlet Hâsılatı 14,96
Müteferrik Gelir 8,06
İstirdat 0,67
İstihlak Rüsumu 16,36
Harp Karşılığı Varidatı Fevkaladesi 2,5
Gelirler Toplamı 153,01
244 Vergilendirmede Beyan esası yerine dış karineler dikkate alınarak Vergi salınma usulü kabul edilirdi. Buna göre, mükellefin yaşadığı şehir nüfusu,
şehirlerin konumunun sahillere ve demiryollarına yakınlığı, çalıştırılan işçi sayısı veya dükkânların kira gideri dikkate alınarak Vergi miktarı belirlenirdi.
245 14.03.1926 tarih ve 321 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
246 Yrd. Doç. Dr. Hasan TÜRKAL. Türkiye’de 1923-1930 Yılları Arası Bütçe Politikası ve Uygulamasının Vergi Politikası ve Uygulaması Açısından
Değerlendirilmesi.
