Page 48 - ÜSTADNAME
P. 48
Muharrem ÖZDEMİR - ÜSTADNAME
2.2.1.7. Azil Olmaktan Korkmamak
Din ve devlet işlerinde gerekli olanı Padişahın yüksek katına çekinmeden sunmak ve
söylemekte de azlinden ürkmemek gerekir. Zira bir işi uygun olmayan bir şekilde görüp kötü
kişi olmaktansa azli seçerek halk arasında beğenilmek yeğdir. Peygamber efendimiz, ‘doğru
söz her ne kadar acıysa da güzel terbiye ve yumuşak sözle arz edeler’ buyurmuştur. Daima
hakkın rızasını gözetip akılsızların işi olan garez ve bir zayıf karıncaya dahi suikast etmeyeler
ve kötü fikir beslemeyeler. Veziri azam gece tenhasında yakınlarından ve tarafsız kimselerden
sorup devlet hizmetine müstahak olup fakir ve güçsüz olanları yoklattırıp memuriyetlerle
ikram ve onları ayaklandırmaya hizmet eyleyeler. Devletten düşmüşleri gözeteler.
Serhad ağalıkları, dizdarlıkları ve alay beylikleri hak edenlere verilmeli, ölüm yahut
azli gerektiren bir durum olmadıkça bu kimseler vazifeden uzaklaştırılmamalıdır. Taşraya
gönderilen buyrukların yerine getirilmesinde dikkat gösterilmeli, açık memuriyet olmadıkça
hazineden karşılığı verilmek üzere adam görevlendirilmeyip boş memurluklar öylece
alıkonulmalıdır.
2.2.1.8. Gereksiz Emirlerden Kaçınılmalıdır
Emir sahipleri olur olmaz ulak (haberleşme) emri vermeyip ancak çok önemli ve saltanat
işlerine zarar verme ihtimali bulunan yerlere, maaşlar için devlet malında acele ihtiyaç olan
ve bir de sınır kaleleri haber almalarına ait yerlere esirgenmeyip verilmelidir. Ve mesafesi
uzak olan yerlerden olur olmaz dava ve anlaşmazlık bahanesiyle kimseyi ihzar için ferman
verilirken iyi düşünülüp araştırılmalı ve çok gerekli olmadıkça ferman verilmemelidir.
2.2.1.9. Devlet İşlerinde Sabırlı Olmak
Sınır ve toprak anlaşmazlığı için defterhaneye hüccet kayıt ve saklana gelmiştir. Ama bu
da düzensizliklere sebep olacak bir konudur. Hüccetin doğruluğuna çok dikkat edilip, pek
gerekmedikçe saklanmamalı ve bir işte telaşlı ve aceleci olmamalıdır. Zira tahammül azlığı
iyi düşünmeden iş görmek, ülke ve millet işlerini küçültür ve din ve devlet ahvalini bozar.
Bütün işlerde sabır ve sebatı bilinç, ölçü ve kararı prensip edinip Allah’ın iyi sonuç meydana
gelmesini ummak, ferahlık ve esenliğe ulaşmayı beklemek gerekir.42
2.2.1.10. Yöneticinin Ahlakı Nasıl Olmalıdır
Yönetici, zamanı saltanatın önemli işlerine harcamalıdır. Saza, söze ve içkiye meyletmek
doğru değildir. O makama geldikten sonra gereken sükûn, Allah korkusu, adalet ve kanaattir.
Mümkün mertebe kendini düzeltmeye ve işleri düzene koymaya özenmek ve çalışmaktır.
42 ÖZCAN. Sayfa: 30. Defterdar Sarı Mehmet Paşa, Padişahın kendisine olan teveccühüne rağmen bazı sabırsız davranışlar sergilemesi ince siyaset güdülmesi
gereken makamına gölge düşürüyordu.
2.2.1.7. Azil Olmaktan Korkmamak
Din ve devlet işlerinde gerekli olanı Padişahın yüksek katına çekinmeden sunmak ve
söylemekte de azlinden ürkmemek gerekir. Zira bir işi uygun olmayan bir şekilde görüp kötü
kişi olmaktansa azli seçerek halk arasında beğenilmek yeğdir. Peygamber efendimiz, ‘doğru
söz her ne kadar acıysa da güzel terbiye ve yumuşak sözle arz edeler’ buyurmuştur. Daima
hakkın rızasını gözetip akılsızların işi olan garez ve bir zayıf karıncaya dahi suikast etmeyeler
ve kötü fikir beslemeyeler. Veziri azam gece tenhasında yakınlarından ve tarafsız kimselerden
sorup devlet hizmetine müstahak olup fakir ve güçsüz olanları yoklattırıp memuriyetlerle
ikram ve onları ayaklandırmaya hizmet eyleyeler. Devletten düşmüşleri gözeteler.
Serhad ağalıkları, dizdarlıkları ve alay beylikleri hak edenlere verilmeli, ölüm yahut
azli gerektiren bir durum olmadıkça bu kimseler vazifeden uzaklaştırılmamalıdır. Taşraya
gönderilen buyrukların yerine getirilmesinde dikkat gösterilmeli, açık memuriyet olmadıkça
hazineden karşılığı verilmek üzere adam görevlendirilmeyip boş memurluklar öylece
alıkonulmalıdır.
2.2.1.8. Gereksiz Emirlerden Kaçınılmalıdır
Emir sahipleri olur olmaz ulak (haberleşme) emri vermeyip ancak çok önemli ve saltanat
işlerine zarar verme ihtimali bulunan yerlere, maaşlar için devlet malında acele ihtiyaç olan
ve bir de sınır kaleleri haber almalarına ait yerlere esirgenmeyip verilmelidir. Ve mesafesi
uzak olan yerlerden olur olmaz dava ve anlaşmazlık bahanesiyle kimseyi ihzar için ferman
verilirken iyi düşünülüp araştırılmalı ve çok gerekli olmadıkça ferman verilmemelidir.
2.2.1.9. Devlet İşlerinde Sabırlı Olmak
Sınır ve toprak anlaşmazlığı için defterhaneye hüccet kayıt ve saklana gelmiştir. Ama bu
da düzensizliklere sebep olacak bir konudur. Hüccetin doğruluğuna çok dikkat edilip, pek
gerekmedikçe saklanmamalı ve bir işte telaşlı ve aceleci olmamalıdır. Zira tahammül azlığı
iyi düşünmeden iş görmek, ülke ve millet işlerini küçültür ve din ve devlet ahvalini bozar.
Bütün işlerde sabır ve sebatı bilinç, ölçü ve kararı prensip edinip Allah’ın iyi sonuç meydana
gelmesini ummak, ferahlık ve esenliğe ulaşmayı beklemek gerekir.42
2.2.1.10. Yöneticinin Ahlakı Nasıl Olmalıdır
Yönetici, zamanı saltanatın önemli işlerine harcamalıdır. Saza, söze ve içkiye meyletmek
doğru değildir. O makama geldikten sonra gereken sükûn, Allah korkusu, adalet ve kanaattir.
Mümkün mertebe kendini düzeltmeye ve işleri düzene koymaya özenmek ve çalışmaktır.
42 ÖZCAN. Sayfa: 30. Defterdar Sarı Mehmet Paşa, Padişahın kendisine olan teveccühüne rağmen bazı sabırsız davranışlar sergilemesi ince siyaset güdülmesi
gereken makamına gölge düşürüyordu.
