Page 28 - ÜSTADNAME
P. 28
uharrem ÖZDEMİR - ÜSTADNAME
Bize ikram eden ve bize nimet veren Allah’a hamd olsun tama (hırs-açgözlülük), çirkin
bir tutumdur, sonu yoktur. Kanaat, bitmez-tükenmez bir hazinedir, faydaları çoktur. Ey
Allah’ım, bizi kanatla rızıklandır ve bize şefaatini kolaylaştır.
Sadrazam olanların, vakitlerini saltanatın önemli işlerine harcaması gereklidir. Zinaya
düşkünlük, saz- söz ve işret onlar için uygun değildir. Bu makama geldikten sonra münasip
olan, sukut ve takva (Allah’tan sakınma)’dır. İmkân nispetinde nefsini düzeltmeye ve
dünyayı iyileştirmeye çalışması gerekir.
Sadrazam olanlar, divanda olan makam sahiplerine ve ulemadan olan marifet erbabına
saygı gösterip iltifat ederek, parmakla gösterilir hale getirip gönüllerini kazanmalıdır.
Makam sahipleri ile divan ehlini kendinden başkasının hükmü altına sokmamalıdır.
Müderrisler ve ulema topluluğu birbirini çekemezler. Onların birbiri aleyhine söyledikleri
şeylere inanmayıp reisleri ile görüşüp bilginlerin rütbe ve derecelerine dikkat edip, yazı
işlerinden hiç anlamayan, ehliyetsiz kimselere bu görevleri düşürmemek gerek.
Veziriazam haftada iki gün özel olarak Hz. Peygamberin -Allah’ın salat ve selamı
üzerine olsun- aziz ruhu için yemek vererek, buraya iyi ve akıllı birçok kimseleri davet
edip bu yaklaşma ile onlardan birçok meselelere vâkıf olma imkânını bulması gerekir.
Bu aciz de sadrazamlığım zamanında böyle yapmıştım. Veziriazam olan kimse, kendi
meclisinde bulunan makam sahiplerinin mertebelerini her birinin durumunun ne olduğunu
anlayıp bilmesi gerekir.
Veziriazam olan şahsın, kadir kıymet bilir olması gerekir. Herkesin değerini, gerek soyu
yönünden gerek bilgisi yönünden ve gerekse hizmeti yönünden bilmeli ve buna göre görev
vermelidir. Veziriazam, atasından ve dedesinden sipahi olmayan, halktan birini, sipahi
yapmamaya çalışmalıdır. Bu kapı bir açılırsa, herkes raiyyet olmaktan çıkıp sipahi olmak
ister. Raiyyet kalmayınca da padişahın, devletin gelirinde azalma olur. Allah en iyi bilendir.
Mülk elinde olan Allah yücedir. O her şeye kadirdir.
1.2.1.3. Devlet Kademesinde Hiyerarşi
Önce; Beylerbeyiler vezirlerin altındadır, vezirlerin üstüne kimse geçemez. Mal
defterdarları sancakbeylerine ve özengi ağalarının önüne geçerler. Özengi ağalarında
baş, yeniçeri ağasıdır, ondan sonra miralemlik ondan sonra kapucubaşılık, ondan sonra
mirahurdur. Ondan sonra çakırcıbaşıdır ve çeşnigir başı ve bölük ağalarıdır. Defterdarlar
nişancıdan önce gelirler. Ancak nişancı defterdardan eski ise, o başka. Mal defterdarları
ve nişancı, taht kadıları ile aynı derecede olup ister ellili ister altmışlı olsun, bütün
müderrislerin önüne geçerler. Başdefterdar, İstanbul, Edirne ve Bursa kadılarıyla aynı
derecededir. Defterdar kethüdası, müteferrika ve çeşnigirin önüne geçer. Sahn müderrisleri
de sancakbeylerinin önüne geçerler. Dâhil ve hariç müderrisleri, sancakbeyinden sonra
gelirler. Sultanların vakıf işlerine bakanlar, çeşnigir ve müteferrikanın önüne geçerler.
Bize ikram eden ve bize nimet veren Allah’a hamd olsun tama (hırs-açgözlülük), çirkin
bir tutumdur, sonu yoktur. Kanaat, bitmez-tükenmez bir hazinedir, faydaları çoktur. Ey
Allah’ım, bizi kanatla rızıklandır ve bize şefaatini kolaylaştır.
Sadrazam olanların, vakitlerini saltanatın önemli işlerine harcaması gereklidir. Zinaya
düşkünlük, saz- söz ve işret onlar için uygun değildir. Bu makama geldikten sonra münasip
olan, sukut ve takva (Allah’tan sakınma)’dır. İmkân nispetinde nefsini düzeltmeye ve
dünyayı iyileştirmeye çalışması gerekir.
Sadrazam olanlar, divanda olan makam sahiplerine ve ulemadan olan marifet erbabına
saygı gösterip iltifat ederek, parmakla gösterilir hale getirip gönüllerini kazanmalıdır.
Makam sahipleri ile divan ehlini kendinden başkasının hükmü altına sokmamalıdır.
Müderrisler ve ulema topluluğu birbirini çekemezler. Onların birbiri aleyhine söyledikleri
şeylere inanmayıp reisleri ile görüşüp bilginlerin rütbe ve derecelerine dikkat edip, yazı
işlerinden hiç anlamayan, ehliyetsiz kimselere bu görevleri düşürmemek gerek.
Veziriazam haftada iki gün özel olarak Hz. Peygamberin -Allah’ın salat ve selamı
üzerine olsun- aziz ruhu için yemek vererek, buraya iyi ve akıllı birçok kimseleri davet
edip bu yaklaşma ile onlardan birçok meselelere vâkıf olma imkânını bulması gerekir.
Bu aciz de sadrazamlığım zamanında böyle yapmıştım. Veziriazam olan kimse, kendi
meclisinde bulunan makam sahiplerinin mertebelerini her birinin durumunun ne olduğunu
anlayıp bilmesi gerekir.
Veziriazam olan şahsın, kadir kıymet bilir olması gerekir. Herkesin değerini, gerek soyu
yönünden gerek bilgisi yönünden ve gerekse hizmeti yönünden bilmeli ve buna göre görev
vermelidir. Veziriazam, atasından ve dedesinden sipahi olmayan, halktan birini, sipahi
yapmamaya çalışmalıdır. Bu kapı bir açılırsa, herkes raiyyet olmaktan çıkıp sipahi olmak
ister. Raiyyet kalmayınca da padişahın, devletin gelirinde azalma olur. Allah en iyi bilendir.
Mülk elinde olan Allah yücedir. O her şeye kadirdir.
1.2.1.3. Devlet Kademesinde Hiyerarşi
Önce; Beylerbeyiler vezirlerin altındadır, vezirlerin üstüne kimse geçemez. Mal
defterdarları sancakbeylerine ve özengi ağalarının önüne geçerler. Özengi ağalarında
baş, yeniçeri ağasıdır, ondan sonra miralemlik ondan sonra kapucubaşılık, ondan sonra
mirahurdur. Ondan sonra çakırcıbaşıdır ve çeşnigir başı ve bölük ağalarıdır. Defterdarlar
nişancıdan önce gelirler. Ancak nişancı defterdardan eski ise, o başka. Mal defterdarları
ve nişancı, taht kadıları ile aynı derecede olup ister ellili ister altmışlı olsun, bütün
müderrislerin önüne geçerler. Başdefterdar, İstanbul, Edirne ve Bursa kadılarıyla aynı
derecededir. Defterdar kethüdası, müteferrika ve çeşnigirin önüne geçer. Sahn müderrisleri
de sancakbeylerinin önüne geçerler. Dâhil ve hariç müderrisleri, sancakbeyinden sonra
gelirler. Sultanların vakıf işlerine bakanlar, çeşnigir ve müteferrikanın önüne geçerler.
